کیو آر کد چیست؟

این روز‌ها کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که در مورد کیو آر کد چیزی نشنیده باشد یا از آن استفاده نکرده باشد. اگر مربع‌های سیاه و سفید یا رنگی را در رستوران‌ها، روی کالاها، کارت ویزیت و یا در تبلیغات دیده‌اید و با گوشی هوشمندِ خود آنها را اسکن کرده‌اید، شما هم در بین میلیون‌ها نفری هستید که از qr code استفاده کرده‌اند. اما شاید دقیقا ندانید این کد‌ها چه هستند، از کجا آمده‌اند، چطور کار می‌کنند و چه انواعی دارند.

این مقاله همه چیز‌هایی را که درباره این کدهای بصری شگفت‌آور و کاربردی نیاز دارید در اختیار شما قرار می‌دهد.

qr code مخفف چیست؟

تاریخچه کیو آر کد

مانند ایجاد بسیاری از فناوری‌ها، ساخت qr code نیز از سر ناچاری انجام شد. در دهه 1960 ژاپن موجی از رشد اقتصادی را تجربه کرد. سوپرمارکت‌ها علاوه بر فروش مواد غذایی شروع به فروش لباس و بسیاری دیگر از اقلام کردند و در همان زمان متوجه شدند که برای ثبت این حجم از فروش باید راه‌حلی پیدا کنند، چون وارد کردن دستی اطلاعات خیلی سخت بود. در آن زمان بارکد ایجاد شد و سیستم POS برای خواندن بارکدها به بازار آمد. اما این کافی نبود. بارکدها فقط می‌توانستند حدود 20 کاراکتر الفبایی-عددی اطلاعات را ذخیره کنند و با یک بعد (یک جهت کدگذاری) کار می‌کردند.

در سال 1994 شرکت ژاپنی Denso Wave – بخشی از Denso که زیرمجموعه شرکت خودروسازی Toyota Motor Corporation است – برای ردیابی قطعات خودرو در طول فرآیند مونتاژ، qr code را ساخت. آنها شکل مربع را برای این کد انتخاب کردند، چون به‌راحتی قابل تشخیص بود. این شکل خوانش اطلاعات کدگذاری‌شده را، هم به‌صورت افقی و هم به‌صورت عمودی امکان‌پذیر می‌کرد و از آن گذشته، سرعت خوانش اطلاعات را تا ده برابر بیشتر از بارکد افزایش می‌داد.

پس از این اختراع، کیو آر کد به‌سرعت توسط مراکز مختلف تجاری مورد استقبال قرار گرفت و در جهان توسعه پیدا کرد.

نحوه کارکرد کیو آر کد

کیو آر کدهای امروزی، از 7 قسمت تشکیل شده‌اند. هر یک از این بخش‌ها، نوعی الگوی پیکسلی را ایجاد می‌کند که شبیه به جدول کلمات متقاطع به‌نظر می‌رسد. هر عنصر، دارای هدف خاصی است که اطلاعات مشخصی را از طریق کیو آر کد منتقل می‌کند، مانند جهت خوانش، زمان‌بندی، خطا و فضاهای خالی برای متمایز‌کردن کد از آنچه در اطراف آن است.

کدهای QR طوری طراحی شده‌اند که با استفاده از دوربین اسکن شوند. برنامه‌های اسکنر کیو آر کد، در انواع مختلف گوشی همراه وجود دارند. هنگامی که یک کد کیو آر را اسکن می‌کنید، دوربین تلفن شما کیو آر کد را رمزگشایی می‌کند و اطلاعات به‌دست‌آمده، یک فرآیند را در گوشی هوشمند آغاز می‌کند. اگر کد qr دارای یک URL باشد، تلفن URL را به شما نشان می‌دهد. وقتی روی آن ضربه بزنید، مرورگر پیش‌فرض گوشی صفحه وب را باز می‌کند. اطلاعات دیگری غیر از URL هم به همین روش بازیابی می‌شوند.

انواع کیو آر کد

کیو آر کدها از نظر عملکرد، محتوا و شکل ظاهری به دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند.
کیو آر کد‌ از نظر عملکردی به سه دسته ایستا (استاتیک – Static QR-Code)، پویا (داینامیک – Live or Dynamic QR-Code) و تعاملی (اینتراکتیو – Interactive QR-Code) تقسیم می‌شود.
این کدها از نظر محتوا انواع متنوع لینک، کارت ویزیت، چند منظوره و… را شامل می‌شوند.
از لحاظ شکل ظاهری و زیبایی، کیو آر کد به سه دسته ساده، گرافیکی (رنگی با هندسه‌ای جذاب و یک لوگو در مرکز کیو آر کد) و شفاف (ترنسپرنت یا شیشه‌ای – کیو آر کد روی عکس یا لوگوی مورد نظر قرار می‌گیرد) تقسیم می‌شوند.

انواع کیو آر کد از نظر نوع محتوا (عملکرد):

• کیو آر کد ایستا (استاتیک – Static QR-Code):

کیو آر کد استاتیک پس از ساخت دیگر قابل تغییر نیست. ساخت کیو آر کد استاتیک در شرایطی مفید است که کیو آر کد نیازی به آپدیت نداشته باشد (به عنوان مثال، آدرس ایمیل یا لینکدین). برخی از آنها یک URL جاسازی‌شده در متن با مقصد ثابت دارند. متن و URL بخشی از الگوی کد است، بنابراین نمی‌‌توانید دیگر آن را تغییر دهید و کیو آر کد قابل ویرایش نمی‌باشد.

کیو آر کد استاتیک، که در ایران شناخته شده‌تر می‌باشد، طبق مطلب فوق به‌طور خلاصه دارای ویژگی‌های زیر است:

الف- اطلاعات صرفا به‌صورت متنی و محدود در آن نهاده می‌شود؛ اطلاعاتی نظیر آدرس سایت، محتوای کارت ویزیت، شماره پیامک و… .

ب- به صورت آفلاین عمل می‌کند.

ج- به‌هیچ عنوان قابلیت رصد و گزارش‌گیری در آن وجود ندارد.

د- محتوای آن قابل ویرایش نیست.

ه- حجم پیکسل‌های کیوآرکد زیاد بوده و برای این‌که اسکن بشود نیاز است در ابعاد بزرگ‌تری چاپ شود.

• کیو آر کد پویا (Live or Dynamic QR code):

برخلاف کیو آر کد استاتیک، کیو آر کد داینامیک یا پویا این امکان را دارد که پس از ساخت کیو آر کد داینامیک، مجددا ویرایش شود. آیا تا به حال کیو آر کد روی بسته‌‌بندی مواد غذایی را دیده‌‌اید؟ اگر تولیدکنندگان مواد غذایی بخواهند هر بار که این کد تغییر می‌کند بسته‌بندی جدیدی را چاپ کنند، خیلی برایشان گران تمام می‌شود.

کیو آر کد پویا یا داینامیک قابل ویرایش است. این نوع کیو آر کد دارای یک URL کوتاه در محتوایش است که می‌‌تواند کاربر را به آدرس وب‌سایت مقصد هدایت کند. با این وجود URL مقصد را می‌‌توان پس از ساخت کیو آر کد تغییر داد، در حالی که URL کوتاه تعبیه شده در کیو آر کد، ثابت باقی می‌‌ماند.

برخلاف qr code استاتیک، می‌توانید با کد QR پویا ببینید چند نفر کد شما را اسکن کرده‌اند یا نوع دستگاه‌هایی را که آن را اسکن کرده‌اند ردیابی کنید، همچنین این امکان وجود دارد که از QR code با یک رمز عبور محافظت کنید.

کیو آر کد داینامیک، همان‌طور که از نامش پیداست، هوشمند و پویا بوده و در کشورهای پیشرفته رایج‌ترین نوع کیو آر کد مخصوصا در تجارت و کارهای روزمره می‌باشد. این کوچولوهای هوشمند طبق مقدمه بالا دارای مزیت‌ها و ویژگی‌های زیر می‌باشند:

الف- قابلیت ذخیره و ارائه دیتا را به‌شکل اطلاعات تماس، متن، عکس، فیلم و… به‌صورت نامحدود دارند.

ب- به‌راحتی می‌توان تعداد، زمان و مکان اسکن آنها را رصد نموده و آماری عینی در این خصوص ارائه نمود؛ یعنی این نوع بارکدها قابل ردیابی (Trackable) هستند.

ج- با مراجعه به پنل مدیریتِ (داشبرد) مربوط به آن، به‌راحتی می‌توان اطلاعات ذخیره‌شده در کیو آر کد را تغییر داد؛ یعنی این نوع بارکدها قابل ویرایش (Editable) هستند.

د- با استفاده از کیوآرکد داینامیک، تابلوهای تبلیغاتی، بروشورها، تراکت‌ها و… مبدل به تلویزیون شهری و سایت تبلیغاتی خواهند شد.

ه- به‌دلیل حجم پیکسل‌های کم، به‌راحتی می‌توان آن را در ابعاد کوچک نیز چاپ کرد.

• کیو ار کد تعاملی (اینتراکتیو – Interactive QR-Code):

این نوع از کیو آر کدها دو سویه هستند و با استفاده از آنها، مخاطب نیز می‌تواند اطلاعاتی را برای مالک کیو آر کد ارسال کند.

qr code اینتراکتیو علاوه بر امکانات نوع داینامیک، می‌تواند پلی برای دریافت اطلاعات از سوی مخاطب نیز باشد، برای مثال، با استفاده از یک فرم در دل محتوای کیو آر کد، می‌توانید اطلاعات تماس مخاطبین خود را جمع‌آوری کرده و جهت اطلاع‌رسانی، یادآوری رویدادها، ارسال کد تخفیف و آفر ویژه، عضویت در باشگاه مشتریان و… از آن استفاده نمایید.

انواع کیو آر کد از نظر محتوا:

کیو آر کدها انواع محتوا را می‌توانند در بر بگیرند؛ مانند: کارت ویزیت، فایل، لینک، ویدیو، صوت و… که می‌توان با اسکن یک qr code به آنها دسترسی پیدا کرد.

انواع کیو آر کد از نظر طراحی و ظاهر:

• کیو آر کد ساده:

اغلب کیو آر کدهایی که در اطراف خود می‌بینید ساده بوده، سیاه سفید هستند و هویت بصری، رنگ و هندسه خاصی ندارند. کیو آر کد ساده را می‌توان کیو آر کد اولیه خطاب کرد؛ درست مثل انسان‌های اولیه!

سیاه‌بودن و خشک‌بودن این نوع کیو آر کدها، باعث شده است که کمتر مورد استفاده قرار گرفته و طراحان، آنها را در گوشه طرح خود پنهان سازند تا مبادا زیبایی و درخشش طراحی‌شان لکه‌دار شود. از طرف دیگر، مخاطبان نیز تمایلی به اسکن آنها از خود نشان نمی‌دهند؛ مگر این‌که مجبور باشند! با دقت در ویژگی‌های دو نوع دیگر کیوآرکدها می‌توان به ضعف‌های کیو آر کد ساده بهتر پی برد.

• کیو آر کد گرافیکی:

این نوع qr code جذابیت بصری بیشتری دارد. با توجه به طراحی، این کدهای را می‌‌توان با رنگ‌ها، الگوها، و سبک‌‌های مختلف سفارشی کرد و در قلب آن، لوگو را اضافه نمود. به عبارت دیگر، کیو آر کد گرافیکی می‌‌تواند شبیه به یک اثر هنری باشد. شما می‌‌توانید رنگ چشم‌‌ها و پیکسل‌‌های کد را تغییر دهید. همچنین می‌‌توانید لوگوی خود در مرکز کیو آر کد قرار دهید، تا افراد متوجه ارتباط qr code با برند شما شده و آن را جهت دریافت اطلاعات بیشتر اسکن کنند.
شاید بتوان گفت بدون بهره‌مندی از گرافیک و زیبایی، کیو آر کد جایی در متن زندگی و خصوصا بازاریابی و تبلیغات پیدا نمی‌کرد و به همان کاربرد صنعتی خود اکتفا می‌نمود. در حال حاضر در کشورهای پیشرفته، تبلیغات بدون استفاده از qr code گرافیکی کامل نیست.
ویژگی‌ها و مزیت‌های این نوع از کیو آر کد عبارتند از:

الف- رنگی‌بودن و بهره‌مندی از جذابیت رنگ‌ها

ب- قابلیت درج لوگو و نشان تجاری در قلب کیو آر کد

ج- قابلیت ایجاد تغییر در هندسه و شکل چشم‌ها، قاب دور چشم ‌ها و پیکسل‌های کیو آر کد

د- قابلیت تطبیق و هماهنگ‌سازی کیو آر کد با رنگ و هندسه طرح مورد نظر؛ یعنی استفاده از کیو آر کد بدون برهم زدن هارمونی طرح

ه- 50 تا 500 درصد اسکن بیشتر توسط مخاطب، نسبت به qr code معمولی، به‌دلیل طراوت، جذابیت و خاص‌بودن

و- قابلیت طراحی کیو آر کد حرفه ای و منحصر به فرد

ز- افزایش جایگاه برند تجاری در ذهن مخاطب

ح- تمایل و افتخار طراح حرفه‌ای به استفاده از کیو آر کد گرافیکی در تمامی طراحی‌ها

• کیو ار کد شفاف (شیشه ای یا ترنسپرنت):

این نوع کیو آر کد یکی از پیشرفته‌ترین و جدیدترین انواع کیو آر کدها می‌باشد که از تکنولوژی و الگوریتم پیچیده‌ای بهره می‌گیرد. کیو آر کد شفاف، تمام مزایای qr code گرافیکی را دارا می‌باشد و می‌توان آن را نوعی qr code گرافیکی دانست؛ با این تفاوت که در این نوع می‌توان کد را روی تصویر، لوگو یا عکس دلخواه درج نمود؛ بدون این‌که به تصویر مورد نظر آسیبی برسد و یا در سرعت اسکن کیو آر کد خِلَلی وارد شود.

کاربران خلاق و طراحان حرفه‌ای از برجسته‌ترین استفاده‌کنندگان کیو آر کدهای شفاف هستند.

کاربردهای کیو آر کد (امپراطور رسانه‌ای)

ویژگی‌های خاص کیو آر کد و قابلیت ذخیره‌سازی کدهای دستوری، متن، عکس، فیلم و… کاربری‌های بی‌نظیر و خاصی برای آنها ایجاد کرده است که روز‌به‌روز بر وسعت آن اضافه می‌شود. این غول‌های مینیاتوری، تمام حوزه صنعت را درنوردیده‌اند و به آن مسلط شده‌اند.

بدون اغراق می‌توان گفت هر محدوده‌ای را که گوشی‌های موبایل پیشرفته در عصر الکترونیک و ارتباطاتِ بدون مرز تسخیر سازد، qr code در چشم به هم زدنی آن را تصاحب خواهد نمود.
امروزه دیگر تجارت، بازاریابی، تبلیغات و حتی دوستی و ارتباطات الکترونیکی بدون کیو آر کد رنگ و بو و رونق خاصی ندارد و با تغییر شکل و زیبایی جدیدی که این بارکدها به‌خود گرفته‌اند، می‌توان آنها را «امپراطور رسانه‌ای» در عصر جدید نامید.

به‌طور کلی می‌توان گفت که کاربردهای رایج qr code شامل موارد زیر هستند:
• هدایت مشتریان به یک صفحه فرود یا وب سایت
• ارائه اطلاعات کارت ویزیت، لوکیشن و شبکه های اجتماعی
• ارائه فایل Pdf کاتالوگ
• پخش فایل صوتی
• نمایش ویدیو و عکس
• شماره‌گیری یک شماره تلفن
• ارسال یک پیام (پس از اسکن، پیامک به فرد ارسال می‌شود.)
• ارسال ایمیل (پس از اسکن، ایمیل برای فرد ارسال می‌شود.)
• دانلود یک برنامه
• مشاهده آدرس و سایر اطلاعات ارتباطی کسب و کار
• هدایت مشتریان به صفحات رسانه‌های اجتماعی
• خرید و تجارت الکترونیک

مخاطرات کیو آر کدها

علیرغم مفید‌بودن کیو آر کدها، ماهیت آنها می‌تواند باعث سوء استفاده شود. اسکن کیو آر کد از منابع نامعتبر می‌تواند شما را در معرض تهدیدات امنیتی متعددی قرار دهد که برخی از آنها را در زیر شرح داده‌ایم.

1. حملات بدافزار

کلاهبرداران به‌راحتی می‌توانند یک qr code ایجاد کنند و آن‌ را در هر کجا که فکر کنید جای‌گذاری کنند. اسکن چنین کیو آر کدهایی می‌تواند دستگاه شما را دچار مشکل کند؛ درست مانند دانلود یک برنامه از یک وب سایت جعلی. چنین اقداماتی همچنین می‌تواند بدافزار را بدون اطلاع شما وارد دستگاه کند.

2. حملات فیشینگ

این حملات که به‌عنوان «Qrishing» هم شناخته می‌شوند، شما را به روش‌های مختلفی در معرض فیشینگ قرار می‌دهند. به عنوان مثال، اسکن کیو آر کد می‌تواند در مرورگر وب شما، آدرس اینترنتی شبیه به یک سایت خرید آنلاین معتبر یا بانک را باز کند و از طریق آن آدرس ایمیل و رمز عبور شما را پیدا کند.

3. فاش‌شدن موقعیت مکانی

اگر تا به حال برای پیداکردن یک مکان به سراغ گوگل رفته باشید، حتما می‌دانید که اسکن QR Code Google Maps چقدر می‌تواند مفید باشد. با این حال، اسکن یک کیو آر کد می‌تواند به‌طور خودکار مکان تقریبی شما را برای شخص ثالث ارسال کند؛ در نتیجه حریم خصوصی شما نقض می‌شود.

4. ارسال اطلاعات شخصی فرد برای دیگران

اسکن qr code می‌تواند تلفن شما را برای برقراری تماس تلفنی یا ارسال پیامک به شماره‌ای که در کیو آر کد درج شده است ارسال کند. اگرچه ممکن است ابتدا بی‌ضرر به‌نظر برسد، اما شماره تلفن شما به روش‌هایی بیشتر از آن‌چه تصور می‌کنید با اطلاعات شخصی که دارید مرتبط است. ابزارهای آنلاینی وجود دارد که هر کسی می‌تواند برای شناسایی صاحب شماره تلفن از جمله نام کامل، آدرس، نمایه رسانه‌های اجتماعی و سایر اطلاعات در دسترس عموم از آنها استفاده کند.

جمع‌بندی

کیو آر کدها، کد‌های مربع شکلی هستند که بیش از 25 سال است اختراع شده‌اند. با این حال استفاده از آنها در سال‌های اخیر به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. این کد‌ها به‌طور وسیعی در تجارت استفاده می‌شوند. با این حال لازم است اقدامات امنیتی را هنگام استفاده از آنها در نظر بگیرید.

در پاسخ به این سوال که نرم افزار کیو آر کد چیست، باید بگوییم این نرم‌افزارها برای ساخت کیو آر کدها ساخته شده‌اند و به آنها برنامه کیو آر کد هم گفته می‌شود.

انواع مختلفی از کیو آر کد وجود دارد که بر اساس عملکرد، شکل ظاهری و محتوا تقسیم‌بندی می‌شود، انواع رنگی و به اصطلاح گرافیکی QR CODE، از مقبولیت بیشتری برخوردار هستند. شما می‌توانید برای ساخت qr code از شرکت‌های سازنده مختلفی کمک بگیرید. در نظر داشته باشید که ساخت یک کیو آر کد زیبا، اختصاصی و منحصر‌به‌فرد نیاز به تجربه زیادی دارد و با استفاده از نرم‌افزارهای عادی معمولا امکان‌پذیر نیست.

راهنمای ساخت کیو آر کد به شما کمک می کند تا انواع روش های ساخت کیو آر کد را بشناسید.